Je rechten
bab449ae-2477-46b3-8fca-27c4c5741bd6
https://www.hetacv.be/je-rechten
true
Actualiteit
59ea6a04-d5cb-49bb-86bf-262457cb04b8
https://www.hetacv.be/actualiteit
true
Diensten
c7cddb17-187f-45c2-a0e2-74c299b8792b
https://www.hetacv.be/dienstverlening
true
Lid worden
abbb02d8-43dd-44b5-ae75-3cd90f78f043
https://www.hetacv.be/lid-worden
true
Het ACV
c62ac78b-1aa2-4cb9-a33b-59e6fc085fb4
https://www.hetacv.be/het-acv
true
Word nu lid

De rode draad: Hoogbegaafd 

©Shutterstock

Sinds de oprichting van COnneCt merken we dat er bij de aanmeldingen een aantal gelijklopende casussen regelmatig terugkeren. Er is een soort rode draad te herkennen. In eerdere blogposts van COnneCt hadden we bijvoorbeeld al aandacht voor autisme, rouw en narcisme. Ook hoogbegaafdheid is zo’n thema dat zich als een rode draad doorheen onze contacten weeft. 

Hoogbegaafdheid en het onderwijs

Naar schatting is ongeveer 2,5 procent van de bevolking hoogbegaafd. Hoogstwaarschijnlijk werken in het onderwijs meer hoogbegaafden ten opzichte van andere jobs. Dat is ook logisch gezien de specificiteit van de job.

Het onderwijs is om diverse redenen een veilige keuze: 

  • Het is geen onbekend terrein: iedereen heeft schoolgelopen.
  • Het is een relatief veilig milieu. 
  • Het geeft een betrekkelijk grote werkzekerheid.
  • Er is de vaste benoeming en de garantie op een ‘mooi’ pensioen.

De inhoud van de opdracht speelt ook een rol door: 

  • de mogelijkheid tot kennisoverdracht 
  • de nood aan meerwaarde in het uitvoeren van een job 
  • de betrekkelijk grote autonomie 

Hoogbegaafdheid en COnneCt

COnneCt kiest bij de zoektocht naar oplossingen voor een aantal principes die iedereen, maar hoogbegaafden in het bijzonder aanspreken: 

  • werken op de lange termijn 
  • samen naar oplossingen zoeken 
  • fundamentele oplossingen zoeken 
  • breed kijken naar wat de oorzaken kunnen zijn 
Diagnose

COnneCt heeft onvoldoende expertise en is niet professioneel opgeleid om diagnoses te stellen, als we bij hoogbegaafdheid al van een diagnose kunnen spreken. Wel merken we soms een (groot) aantal kenmerken op die aan hoogbegaafdheid doen denken. Indien gewenst, verwijzen we dan door naar therapeuten of experten om de nodige vaststellingen te doen.

Labels

Als we deze kenmerken benoemen, doen we dat niet om een gemakkelijke oplossing te proberen vinden voor een complexe problematiek. Ook wij houden niet van hokjes. Als het nieuwe inzicht duidelijkheid kan creëren, kan die kennis tot het begin van een (leer)proces leiden. Daar is het COnneCt om te doen. 

Wat is hoogbegaafdheid?

Doordat we vaak aanmeldingen krijgen van mensen die mede door hun hoogbegaafdheid, in de problemen komen op het werk, hebben we contact opgenomen met een aantal experten. Heel veel informatie die we in deze tekst hebben opgenomen, komt uit die gesprekken. In het bijzonder willen we Tessa Kieboom en Tania Gevaert bedanken voor de fijne samenwerking de voorbije jaren. 

Daarnaast vind je op het einde van deze tekst een literatuurlijst. Enerzijds dient die als referentie voor zaken die we in de tekst hebben opgenomen, anderzijds is het interessant leesmateriaal als je zelf meer wil weten.

Hoogbegaafdheid en IQ

Het idee om intelligentie te meten is al oud. Vooral op het einde van de negentiende en in het begin van de twintigste eeuw werd er naar manieren gezocht om dat te doen. Zo ontstonden de eerste IQ-tests. Ondertussen is het principe van het meten van intelligentie met zo’n test toch wat onder druk komen te staan. 

Bij hoogbegaafdheid wordt geadviseerd om de meting te laten gebeuren door een expert ter zake. 

Er is ook heel veel kritiek op de zinvolheid van een IQ-test bij volwassenen. Vanaf de leeftijd van 14 jaar is de foutenmarge bij het bepalen van het IQ groot en dus niet zo betrouwbaar. 

130

In de regel kunnen we wel stellen dat mensen met hoogbegaafdheid in principe een score van ongeveer 130 halen op een IQ-test. Er kan in beide richtingen van die grens een afwijking optreden. Sommige hoogbegaafden behalen een score van 126, terwijl iemand die 134 scoort soms niet hoogbegaafd is. 

Hoog ontwikkelingspotentieel

De naam hoogbegaafdheid roept weerstand op. Is een hoogbegaafde beter/slimmer/minder dom? De naam lijkt een soort hiërarchie in begaafdheid te willen creëren en lijkt de hoogbegaafde op een soort verhoog te willen plaatsen. Dat heeft meerdere nadelen.

Het creëert de misconceptie dat hoogbegaafden fluitend door het leven gaan. Ze halen, zo lijkt het wel, altijd goede resultaten op school, vinden de beste jobs, lossen in hun privéleven alle problemen wel op. 

Hoogbegaafden gaan hun ‘bijzonder zijn’ vaak ontkennen of negeren het, net vanwege dat aura. Ze ervaren dit zelf helemaal zo niet. Integendeel, voor de meeste hoogbegaafden is het leven geen pretje. De cijfers zijn niet altijd eenduidig, maar het is zeker dat veel hoogbegaafden niet slagen in het hoger onderwijs. Tot vijftig procent van de hoogbegaafden presteert zelfs onder zijn niveau in het secundair onderwijs. Recente cijfers wijzen uit dat één op tien hoogbegaafden minstens één jaar overzitten in het secundair.

Dat zorgt ervoor dat er een taboe rust op hoogbegaafdheid. Je kunt soms maar beter een ander kenmerk van jezelf bespreken dan dit. Het benoemen van dit kenmerk zorgt vaak voor veel misverstanden.

Daarom is men al lang op zoek naar een andere naam. Met de term hoog ontwikkelingspotentieel slaan we nagels met koppen, houden we het verhaal minder gesloten en focussen we op meer positiviteit … maar het bekt misschien niet zo goed.

Dubbel bijzonder

Ook al zijn de kenmerken heel duidelijk en herkenbaar, geen twee hoogbegaafden zijn dezelfde. Ze worden ook door hun verleden, karakter, persoonlijkheid, milieu … aangestuurd. Heel vaak merken we dat hoogbegaafden dubbel bijzonder zijn: het gaat namelijk vaak hand in hand met een leer- en/of ontwikkelingsstoornis. Zo komt dyslexie vaak voor bij hoogbegaafden. Ook over het mogelijke verband tussen autisme en hoogbegaafdheid worden veel boeken geschreven. Heel vaak worden ook misdiagnoses gesteld en krijgen hoogbegaafden het label autisme, terwijl daar in tweede instantie geen sprake van blijkt te zijn.

Kenmerken

Mensen die hoogbegaafd zijn:

  • leggen verbanden die niet voor de hand liggen
  • houden ervan om dingen uit te zoeken
  • zijn snel van begrip
  • hebben behoefte aan intellectuele uitdaging
  • hebben een heel goed geheugen
  • beschikken over veel parate kennis over een breed scala aan onderwerpen
  • hebben een hoog leertempo
  • beschikken over een grote woordenschat en houden van woordgrapjes
  • combineren nieuwe kennis snel met bestaande kennis
  • zijn creatief en oplossingsgericht
  • hebben een sterk analytisch denkvermogen
  • zijn goede waarnemers met oog voor detail
  • zijn ongeduldig
  • hebben een groot (en vaak apart) gevoel voor humor
  • zijn sensitief
Embodio’s

Embodio komt van het Griekse woord empódio, dat hindernis of barrière betekent. Voor Tessa Kieboom en Kathleen Venderickx zijn het welbepaalde, persoonsgebonden barrières die hoogbegaafde mensen ‘blessuregevoelig’ maken en hun kansen op succes kunnen hypothekeren. Hoogbegaafden worden er pas later in hun leven mee geconfronteerd. Iedereen heeft wel last van zulke barrières, maar de kans dat je erop blokkeert, wordt groter als je hoogbegaafd bent.

Elf embodio's

Zichzelf als norm stellen

Hoogbegaafden leggen de lat heel hoog voor zichzelf, maar ook voor de mensen in hun omgeving. Ze gaan ervan uit dat iedereen denkt zoals zij, ze geloven vaak niet dat anderen positief denken over hun prestaties en ze vinden vaak van anderen dat ze minderwaardige prestaties neerzetten. Soms kunnen ze daardoor hautain overkomen, terwijl ze dit niet zo bedoelen.

Communicatie

Ze kunnen heel vlug, chaotisch en te complex communiceren. Heel vaak blijven ze heel inhoudelijk en lijken ze weinig emotioneel. Hun lichaamstaal kan wel ontzettend duidelijk zijn.

Comfortzone verlaten

Als ze niet zeker zijn dat ze iets zullen kunnen, hebben ze de neiging om te focussen op valkuilen en hiaten. Ze beginnen er dan ook meestal niet aan.

Een fout?

Ze hebben de neiging om de fouten die ze maken uit te vergroten. Als ze fouten maken, ‘bevriezen' ze vaak.

Iets bereiken kost tijd

Soms kiezen ze ervoor om alleen te werken omdat het efficiënter is.

Lege toolbox

De ideeën, nota’s, plannen zitten in het hoofd, maar de beschikbare tools om ze te realiseren zijn niet goed.

Emotie

De emoties zijn heel uitgesproken en lopen gemakkelijk te hoog op.

Sociale omgang

Ze vinden het moeilijk om oppervlakkige contacten aan te gaan en hebben geen interesse in small talk.

Overpresteren

Ze doen regelmatig overuren om de gevraagde taken rond te krijgen en te voldoen aan de eigen kwaliteitseisen. Ze willen de dingen heel goed doen, waardoor ze er veel tijd in stoppen. 

Weerstand

Ze gaan heel gemakkelijk in discussie en als je niet akkoord gaat, dan zul je het weten. Ze kunnen zich heel druk maken in foute meningen of daden van anderen. Als ze ergens niet volledig achter staan, dan doen ze niet mee of gaan ze in gevecht.

Anders zijn

Ze hebben een tekort aan echte verbinding. Ze voelen zich vaak anders, maar anderen zien dat niet. Ze horen er vaak niet echt bij. Soms passen ze zich in sociale situaties aan en gedragen ze zich vrolijk, maar dat voelt aan als toneelspelen.

Hoe ga je om met embodio’s?
  •  Pauzeknop indrukken: je neemt even tijd om na te denken over wat je overkomt.
  • Bewust worden: je begrijpt wat er gebeurt, je herkent de embodio.
  • Focus verleggen: je probeert je minder toe te spitsen.
  • Feedback vragen: je vraagt aan je partner, goede vriend of collega wat die denkt.

Besluit

Het thema hoogbegaafdheid vraagt een genuanceerde aanpak. Er is een grote diversiteit in de hoe de hoogbegaafde en zijn omgeving het ervaren. Door het hele verhaal samen te vatten in een aantal bladzijden of door labels te gebruiken, reduceren we hoogbegaafden vaak tot een aantal stereotypen en dat doet hen veel onrecht aan. We verwijzen naar de literatuurlijst voor een meer genuanceerd beeld.

Elke hoogbegaafde heeft zijn persoonlijkheid, karakter, verleden, afkomst en die bepalen hen soms nog meer dan hun hoogbegaafdheid.

Het is belangrijk dat we ons op de hele persoon focussen, maar zich bewust zijn van de mogelijke embodio’s kan voor de hoogbegaafde een hele opluchting zijn. Op die manier kan hij de problemen die hij in het verleden heeft ervaren begrijpen en nog belangrijker, proberen ze in de toekomst te begrijpen of voorkomen.

Literatuurlijst

Meer dan Intelligent, Tessa Kieboom en Kathleen Venderickx, Uitgeverij Lannoo, 2017
Uitzonderlijk Talent, Frans Corten, Uitgeverij Werk en Waarde, 2019
Hoogbegaafde Volwassenen, Noks Nauta, Bigbusinesspublishers, 2017