Arbeidstijd en overuren

PC Openbare zorgsector

Voor de openbare zorginstellingen is niet de arbeidstijdwet van toepassing, zoals bij het personeel van de lokale sector, maar wel de Arbeidswet van 16 maart 1971.

Welke instellingen behoren tot de “zorgsector”?

De Arbeidswet moet toegepast worden in de “instellingen die geneeskundige, profylactische of hygiënische verzorging verlenen”. Voor de openbare sector gaat het om volgende instellingen en diensten:

• Ziekenhuizen
• Revalidatiecentra
• Psychiatrische Verzorgingstehuizen
• Woonzorgcentra
• Centra voor kortverblijf
• Centra voor herstelverblijf
• Dagverzorgingscentra
• Lokaal dienstencentrum
• Kinderopvang (met uitzondering van de initiatieven buitenschoolse kinderopvang)
• Diensten voor thuisverpleging
• Diensten gezinszorg en aanvullende thuiszorg
• Serviceflats

De Arbeidswet die de arbeidstijd regelt in onder andere de zorgsector is een complexe wetgeving met veel regeltjes en al evenveel uitzonderingen. We geven hier dus alleen basisinformatie. Heb je vragen over je uurrooster of wil je weten of je uurrooster voldoet aan de wettelijke vereisten, contacteer dan je gewestelijk secretariaat.  

38-urenweek

Je normale arbeidstijd bedraagt 38 uur per week. Als je meer dan 38 uur per week werkt, krijg je compensatie. Vanaf 45 jaar zijn er voor sommige categorieën personeelsleden van bepaalde zorginstellingen maatregelen die de arbeidsduur verminderen. Bekijk daarvoor de regeling rond ADV of bijkomend verlof +52 jaar.

Uurroosters

In de zorgsector heb je vaak geen vaste uurregeling of heb je een uurregeling die afwijkt van de “kantooruren”. Er zijn in de zorgsector dus heel veel verschillende types uurroosters. 

De opmaak van uurroosters in de zorginstellingen is een specialisatie op zich. Er moet rekening worden gehouden met de noden van de diensten, de wettelijke personeelsnormen in instellingen en afdelingen, de bepalingen van de Arbeidswet en ook – al gebeurt dat veel te weinig - met de wensen van het personeel. Bovendien is de sector ook bekend om zijn vele, al dan niet vrijwillige, deeltijdse tewerkstellingen wat de opmaak van de uurroosters alleen maar complexer maakt. Na de definitieve opmaak worden vaak nog wijzigingen aangebracht om bijvoorbeeld zieke personeelsleden te vervangen of om het hoofd te bieden aan onvoorziene situaties. De invoering van een mobiele equipe kan daarbij zeker helpen.

De uurroosters moeten minimaal vijf werkdagen vooraf bekendgemaakt worden. ACV Openbare Diensten vindt dat de werkgever de uurroosters veel vroeger moet opmaken. In het federaal zorgakkoord van begin 2018 werden daarover bepalingen opgenomen die nog verder worden besproken met de werkgevers. 

Minimale duur van elke werkperiode

Het personeel van de openbare zorginstellingen valt in principe niet onder de algemene regel waarbij elke werkperiode minstens drie uur moet bedragen. Toch werden er uitzonderingen voorzien voor apothekers, paramedisch personeel (ruim te interpreteren) en zorgpersoneel. Voor die categorieën van personeelsleden moet elke werkperiode minstens drie uur bedragen.

Voor logistiek personeel, keuken- en onderhoudspersoneel kunnen werkperiodes voorzien worden van minder dan drie uur. 

ACV Openbare Diensten zal er bij de directies altijd voor pleiten dat voor alle werknemers werkschema’s worden gemaakt van minstens drie uur. Bovendien is ACV Openbare Diensten fel gekant tegen de zogenaamde onderbroken diensten, tenzij dat op vraag is van het personeelslid. Nog veel te vaak zien we dat personeelsleden bijvoorbeeld zowel ’s morgens als in de late namiddag worden ingepland. De werkperiodes moeten zoveel mogelijk aansluiten. Anders wordt het personeel geconfronteerd met “verloren uren” of moeten zij twee keer per dag de verplaatsing maken van thuis naar het werk met bijkomende kosten tot gevolg. 

Maximale daggrens

De Arbeidswet voorziet een maximale daggrens van acht uur, maar er zijn heel wat uitzonderingen. Voor de openbare zorgsector kan de daggrens op elf uur worden gebracht.

Voor continuarbeid kan de daggrens zelfs naar twaalf uur worden opgetrokken. Enkel het werk in de dienst intensieve zorgen en de spoeddienst in een ziekenhuis worden beschouwd als continuarbeid. Voor continuarbeid moet het werk tijdens de nacht op dezelfde manier worden ingericht als overdag. In andere ziekenhuisafdelingen, woonzorgcentra, diensten thuiszorg of thuisverpleging blijft de daggrens op elf uur. 

Maximale weekgrens

De Arbeidswet voorziet ook een maximale weekgrens van veertig uur, maar daarop zijn er tal van uitzonderingen. Bovendien wordt het begrip “week” niet omschreven in de Arbeidswet. Vandaar dat de rechtspraak het begrip heeft geïnterpreteerd: “een week is een reeks van zeven opeenvolgende dagen die begint op maandag”. 

In de zorgsector is er op de weekgrens van veertig uur een algemene afwijking die geldt voor alle werknemers uit de sector tot vijftig uur per week. Met andere woorden, de regelgeving laat toe dat alle personeelsleden uit de zorgsector elf uur per dag en vijftig uur per week kunnen werken. Er is één belangrijke voorwaarde: de gemiddelde arbeidsduur moet worden nageleefd op kwartaalbasis. 

Voor bepaalde werknemers is zelfs een overschrijding mogelijk van de grens van vijftig uur. Een overschrijding van de weekgrens van vijftig uur kan niet worden toegepast bij werknemers in een arbeidsregeling met nachtprestaties, met andere woorden een regeling met prestaties tussen 20 en 6 uur met uitsluiting van de regelingen waarbij werknemers uitsluitend prestaties verrichten tussen 6 en 24 uur en werknemers die gewoonlijk beginnen te werken vanaf 5 uur. Bij de toepassing van de verhoogde weekgrens (meer dan vijftig uur) zal de gemiddelde arbeidsduur over vier weken moeten worden nageleefd en moet steeds voorzien worden in 35 uur rust per week. Er is op dit moment echter geen uitvoeringsbesluit dat zo'n arbeidsregeling voor de openbare sector uitvoert, dus het is afgeraden zulke arbeidsregelingen op te maken. Enkel als er een daggrens van acht uur is, kan de maximale weekgrens voor bepaalde categorieën van personeel worden opgetrokken naar 56 uur.

Er zijn nog uitzonderingen op de dag- en weekgrens in het geval van een dreigend ongeval, ramp, dringende arbeid aan machines of materieel ...

11 uur rust

Tijdens twee arbeidsprestaties moet er minimaal elf uur rust zijn in elk tijdvak van vierentwintig uur. Van die regel kan worden afgeweken in geval van arbeid in opeenvolgende ploegen en uitsluitend in het geval van wisseling van ploegen (bij continuarbeid enkel in spoeddiensten en intensieve diensten ziekenhuis). Er is ook een afwijking mogelijk voor personen die werken in ononderbroken diensten.

35 uur rust

De Arbeidswet voorziet dat iedereen recht heeft op 35 uren opeenvolgende rust per week. Ook daarop zijn opnieuw uitzonderingen voorzien. 

Pauzes

Bij prestaties van meer dan zes uur moet minimaal een kwartier pauze worden voorzien.

Meer weten?