Krachtlijn 3

Van samenspraak via inspraak tot afspraak: het onderwijspersoneel heeft recht op overleg en inspraak bij het nemen van de pedagogische, didactische en organisatorische beslissingen inzake digitalisering.

Digitalisering is voor COC een middel (cf. krachtlijn 1) waarmee de onderwijspersoneelsleden hun kerntaken en opdrachten kunnen uitvoeren. Op voorwaarde dat ze goed en doordacht ingezet wordt, kan ze heel wat voordelen met zich meebrengen (zoals nieuwe didactische werkvormen; snel informatie verzamelen, opslaan, bewerken en delen; minder papier en mappen, dus overzichtelijker; makkelijker berekeningen maken; vlotte communicatiemogelijkheden). Het is echter ook een middel dat (zeker als het ondoordacht wordt ingezet) een enorme impact heeft op de invulling van ons beroep, op ons arbeidswelzijn en ons welzijn in het algemeen.

Digitalisering is daarenboven niet één middel, maar een waaier van ontelbaar veel toepassingen en varianten, die dan ook nog eens telkens weer vernieuwd (‘geüpdatet’) worden. Een van de uitdagingen van digitalisering is dan ook constante vernieuwing, verandering. Dat kan heel boeiend zijn, maar soms ook vermoeiend, zorgwekkend, voor sommigen zelfs wat angstaanjagend.

Daarom is het van belang dat over de inzet van (nieuwe) digitale middelen, en ruimer de uitrol van de digitalisering in het algemeen, goed overlegd wordt met de betrokken partijen en binnen het kader van een (eveneens overlegde) pedagogische visie op digitalisering (cf. AP 1.4). Dat overleg is trouwens een recht, dat wettelijk werd vastgelegd in het tweede boek van de Codex over het welzijn op het werk, meer bepaald in Art. II.7-3.  

“Het Comité [voor Preventie en Bescherming op het Werk34] brengt een voorafgaand advies uit over:
1° alle voorstellen, maatregelen en toe te passen middelen, die rechtstreeks of onrechtstreeks, meteen of na verloop van tijd, gevolgen kunnen hebben voor het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk;
2° de planning en invoering van nieuwe technologieën, wat betreft de gevolgen voor het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, verbonden aan de keuzen inzake uitrusting, de arbeidsomstandigheden en de invloed op de
omgevingsfactoren op het werk, met uitzondering van die gevolgen waarop een collectieve arbeidsovereenkomst van
toepassing is, die in gelijkwaardige waarborgen voorziet; (…)
7° de keuze, de aankoop, het onderhoud en het gebruik van arbeidsmiddelen (…);
8° de andere elementen van de arbeidsorganisatie, de arbeidsinhoud, de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsomstandigheden en de interpersoonlijke relaties op het werk die aanleiding kunnen geven tot psychosociale risico’s op het werk.”
(eigen cursivering)

Iedere vorm van beleid is pas effectief als er draagvlak voor is, als het ‘gedragen’ wordt door diegenen die het op de werkvloer moeten uitvoeren. Beleid is des te meer ‘gedragen’ naar mate die uitvoerders er van bij het begin, dus van bij het uittekenen ervan, betrokken worden. Cocreatie leidt gewoonlijk tot minder weerstand. Het belang van degelijk overleg werd trouwens ook opgenomen in cao XII in §3.4 (‘Samen school maken’):

“Een goede inspraakcultuur versterkt het beleidsvoerend vermogen en zorgt voor krachtige en kwaliteitsvolle onderwijsorganisaties en goede werkomstandigheden voor het onderwijspersoneel.”

Dat alles geldt a fortiori voor het digitale beleid van een onderwijsinstelling, aangezien dat dagelijks impact heeft op ons functioneren. De componenten voor zo’n overleg zijn, zoals eerder al aangegeven: samenspraak, inspraak en afspraak. Om als volwaardige gesprekspartner aan de overlegtafel te kunnen aanschuiven, dienen onze vakbondsafgevaardigden grondig opgeleid te zijn inzake digitalisering (dat betekent niet dat ze ICT-experten moeten zijn!). Dat kan gebeuren in het kader van de afspraken rond ‘Samen school maken’.

Degelijk en eerlijk overleg betekent ook dat er voldoende tijd voor wordt uitgetrokken. In coronatijd moesten we door overmacht vaak overhaast te werk gaan en beslissingen nemen, zeker in digitale kwesties. Nu we weer verondersteld worden in rustiger vaarwater aanbeland te zijn, zijn we het aan onszelf, aan het onderwijs en niet het minst aan onze lerenden verplicht voldoende tijd te nemen voor overleg en besluitvorming rond digitalisering. We sluiten ons hier graag aan bij wat Ides Nicaise (KU Leuven, HIVA) vorig jaar zei over de toen op stapel staande invoering van afstandsonderwijs in het leerplichtonderwijs:

“Afstandsonderwijs is een blijver: het zou onverstandig zijn om het radicaal af te wijzen. Maar neem de tijd om het grondig door te praten met alle betrokkenen: leerlingen, ouders, leraren, ICT-coördinatoren, leveranciers van uitrusting en leermiddelen.”

>>> Het moge duidelijk zijn: wil men de digitalisering van het onderwijs op een doordachte, duurzame en democratische manier uitrollen en verderzetten, dan dient over elk aspect van digitalisering steeds zo ruim mogelijk (vanaf het begin van het beslissingsproces) overlegd te worden met het onderwijspersoneel.

Actiepunten

• COC eist dat elke invoering van technologische/digitale vernieuwingen die impact hebben op het werk van onderwijspersoneel, onderhandeld moet worden. COC wil ervoor zorgen dat dit principe in regelgeving verankerd blijft en dat er een wettelijk kader wordt onderhandeld waarmee de vakbondsafgevaardigden lokaal aan de slag kunnen.
  
  
• COC ijvert lokaal voor duidelijke afspraken over het toepassen van digitalisering binnen de onderwijsinstelling, rekening houdend met de pedagogische visie, en ziet erop toe dat de afspraken opgenomen worden in het Arbeidsreglement en gerespecteerd worden.
  
  
• COC engageert zich om de positie van haar vakbondsafgevaardigden te versterken door hen op te leiden op het gebied van digitalisering zodat ze actief en met kennis van zaken aan die onderhandelingen kunnen deelnemen. 
  
  
• COC engageert zich om al haar leden goed te informeren over de impact van digitalisering op het onderwijsberoep.