Wie op mensenmaat een loopbaan opbouwt, krijgt op termijn de rekening gepresenteerd

Zoals de vorige én de volgende dertiende van de maand, uitten de vakbonden maandag hun bezorgdheid over de plannen die nog altijd op de onderhandelingstafel liggen van de Arizona-onderhandelaars. Deze keer lag de focus van de actievoerders op de pensioen- en loopbaanplannen. Die zijn niet alleen van belang voor wie binnenkort ‘afzwaait’.

Ook jongere werknemers betalen hier de prijs. Onder het voorwendsel dat er ‘later’ niks meer voor hen overschiet, worden ze nu uitgenodigd om gelaten afscheid te nemen van een systeem dat al ruim 80 jaar zijn robuuste deugdelijkheid bewijst. Dat er door de gulzige kortzichtigheid van de huidige generatie oudere werknemers niks meer zou overschieten voor de komende generaties, hebben ook die huidige pensionado’s in hun ‘jonge jaren’ gehoord.

Maar tot spijt van wie het benijdt, worden er nog altijd pensioenen uitbetaald en zal dat ook in de toekomst blijven kunnen. Dat is een kwestie van keuzes. Deeldebatten zoals het onderwijspensioen beantwoorden met communautaire verschuivingen zoals Dirk Van Damme en Quinten Jacobs gisteren in deze krant deden, vertroebelt de essentie van het debat: welke levenskwaliteit willen we in onze samenleving collectief realiseren? En wie draagt daar op welke manier toe bij?

Levenskwaliteit

Intussen wordt het frame in dat essentieel debat verschoven van sociale vooruitgang en zekerheid naar besparingen en hervormingen die zowel onze sociale cohesie als ieders individuele levenskwaliteit bedreigen. De voorliggende ingrepen raken niet alleen oudere werknemers, maar ook jongeren. Zij krijgen een toekomst waarin een evenwichtige loopbaan – met ruimte voor deeltijds werk, zorgperiodes, landingsbanen, persoonlijke groei en gezondheid – steeds minder haalbaar wordt. Wie op die manier op mensenmaat een loopbaan opbouwt, krijgt op termijn een stevige rekening gepresenteerd: een lager pensioenbedrag in combinatie met een latere uitstapdatum.

De ongerustheid over de keuzes van de onderhandelaars sussen met een verwijzing naar verworven rechten waaraan niet geraakt zou worden, getuigt van de wereldvreemdheid van een aantal kopstukken die blijkbaar al net iets te lang de deuren van hun onderhandelingskamers gesloten houden. De gemiddelde leeftijd op een vakbondsbetoging zagen we al lang niet meer zo laag als gisteren. “Nog nooit gestaakt, maar nu is de maat vol” was een van de slogans die krachtig demonstreerde dat de beweging die zich op gang trekt, veel ruimer gedragen is dan enkel door de syndicale insiders.

Inkomenskloof

Jonger en ook vrouwelijker dan de doorsnee vakbondsmanifestatie. Vooral vrouwen zullen immers de impact van de loopbaanmaatregelen voelen. Al belooft de formateur dat ziekte, zwangerschaps- en ouderschapsverlof en de diverse zorgverloven gelijkgesteld zullen blijven: de realiteit van het deeltijds werk als enige leefbare piste om de combinatie werk en privéleven op gezinsniveau te runnen, is de wereld allerminst uit. Het valt dus ten zeerste te vrezen dat de pensioenbedragen van vrouwen lager zullen zijn en dat de inkomenskloof na de actieve loopbaan zal toenemen.

Het goede nieuws is: dat hoeft niet zo te zijn. Een rechtvaardig pensioenbeleid dat de solidariteit tussen de generaties versterkt, is wel degelijk mogelijk. Door de sterkste schouders meer te laten bijdragen, gerichte fiscale keuzes te maken en af te zien van inefficiënte loonsubsidies, kunnen we een robuust pensioenstelsel handhaven. Door een constructief debat tussen werknemers en werkgevers over wat anno 2025 een gezonde norm voor voltijds werk is, op een arbeidsmarkt waar beide partners financieel noodgedwongen aan de slag zijn, kunnen we de werkzaamheidsgraad verder stimuleren. Een geleidelijke en planmatige verlaging van de gemiddelde arbeidsduur, aangepast aan de sectorale realiteit en arbeidsorganisatie, laat meer mensen toe om voltijds duurzaam aan de slag te blijven.

Het sociaal overleg, historisch aan de basis van decennia stabiele welvaart en groei in België en Europa, kan, wil en moet ook in de huidige systemische hervormingen een centrale rol spelen. Ja, dat gaat in tegen een hedendaagse trend die besparingen boven overleg plaatst en die de polarisatie tussen jong en oud, man en vrouw, werknemer, ambtenaar en zelfstandige vergroot. Maar misschien is het wel meer dan ooit nodig om daar tegenin te gaan en samen vooruit te gaan, met de collectieve levenskwaliteit van onze samenleving als verbindende ambitie.

Lieveke Norga
Algemeen-secretaris ACV Puls