Correct loon is geen gunst, maar een recht

Iedereen die werkt, verwacht aan het einde van de maand een correct loon. Het is een fundament van elke arbeidsrelatie, een basisvertrouwen tussen werknemer en werkgever. Maar wat als dat vertrouwen keer op keer geschonden wordt? Wat als fouten in loonberekening geen uitzondering zijn, maar een terugkerend patroon? En wat als sommige werkgevers die fouten niet alleen laten gebeuren, maar ze zelfs bewust in stand houden? In de sector van het personenvervoer is dat helaas geen fictie, maar vaak realiteit, zo stellen we vast.

Loon, het lijkt vanzelfsprekend. Je werkt een maand, en aan het einde ervan volgt een correcte uitbetaling. Toch blijkt die vanzelfsprekendheid in de praktijk vaak een illusie. In de sector van het personenvervoer stellen we vast dat fouten in loonberekening schering en inslag zijn. Soms gaat het om onachtzaamheid, soms om interpretatiefouten. Maar soms — en dat is verontrustend — gaat het om bewuste keuzes van bedrijven om prestaties niet of slechts gedeeltelijk te registreren. Een eenmalige vergissing kan gebeuren. Maar wanneer dit gedrag structureel wordt, spreken we niet langer over een fout. Dan gaat het over fraude, misbruik van vertrouwen en zelfs diefstal.

Complex
De complexiteit van de sector speelt hierin een grote rol. In een klassiek 9-tot-5-rooster is alles relatief eenvoudig op te volgen. Maar in een sector waar variabele uurroosters, nacht- en weekendwerk, toeslagen en gesplitste arbeidstijd de norm zijn, wordt loonberekening een kluwen. Werknemers raken het overzicht kwijt en dat opent de deur voor werkgevers die het niet zo nauw nemen met ethiek. Sommigen vinden het zelfs normaal om hun personeel te benadelen — ten voordele van hun eigen portemonnee, of die van de aandeelhouder. Verfoeilijk.
Klinkt dit als overdreven taal uit een nichesector? Helaas niet. In het personenvervoer zijn er meerdere voorbeelden van bedrijven die herhaaldelijk fouten maken, zelfs nadat ze in het verleden al werden aangesproken en looncorrecties moesten doorvoeren. Dit is geen toeval. De complexiteit van de sector en haar regels maakt misbruik mogelijk.

Als vakorganisatie doen we voorstellen om de loonberekening te vereenvoudigen. Maar werkgevers geven niet thuis. Die complexiteit speelt immers in hun kaart. Wanneer we via sociaal overleg ijveren voor een loonsimulator, reageren ze defensief. “Niet nodig,” klinkt het. “De werknemer kan toch terecht bij HR of de bedrijfsleider?”
Neen. De betrouwbaarheid van die informatie is vaak twijfelachtig. Het is hoog tijd dat bedrijven in deze sector in de spiegel kijken. Ze werken in opdracht van de Vlaamse Vervoermaatschappij De Lijn, en dus met belastinggeld. Als ze zelf geen stappen zetten om hun personeel correct te verlonen — personeel dat bovendien steeds moeilijker te vinden is — dan moeten er strengere controles komen vanuit de overheid. Vandaag is er een controleorgaan. Wanneer na controle anomalieën vastgesteld worden, geeft zij dit door aan De Lijn. Alleen verzuimt De Lijn vandaag om daar gevolgen aan te verbinden.

Correcte loonberekeningen moeten een criterium worden in de contractevaluaties van exploitanten. Bij hardleerse bedrijven moet het zelfs een uitsluitingsgrond kunnen zijn bij nieuwe aanbestedingen. Sommige politieke partijen ijveren voor verdere privatisering van het openbaar vervoer in Vlaanderen. Maar als winst maken op kap van het personeel de norm wordt, dan is dat een gevaarlijk en onwenselijk scenario.