Auteur: Renaat Hanssens

Februari 2025

Op basis van de wet op de loonnorm stelt het secretariaat van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) een loonmarge van 0% vast voor 2025-2026. Na vier jaar van stilstand op het vlak van lonen ontzegt de loonnormwet de werknemers ook voor de komende twee jaar ieder perspectief om mee de vruchten te plukken van de economische groei.

Omdat er een behoorlijke vertraging zit op de officiële publicatie van de cijfers die de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) toelaten de maximaal beschikbare marge voor de loonstijgingen in het Interprofessioneel Akkoord (IPA) voor 2025-2026 te berekenen, maakte de CRB op 3 februari reeds die maximaal beschikbare marge bekend zonder de achterliggende berekening.

Veel hoop moesten de werknemers niet koesteren.  In de buurlanden is immers nog een inhaalmaneuver bezig om de reële lonen terug op het niveau van voor de inflatiepiek van 2022-2023 te krijgen.  In ons land zorgt de automatische loonindexering hier met veel minder vertraging voor, en dus liep de aanpassing van de lonen aan de inflatie in ons land voor op de buurlanden.

Een loonnorm van 0%, is dat dan logisch? Niet als je het hele plaatje bekijkt.  Want net als in de buurlanden is in ons land het loonaandeel al vele jaren aan het dalen: waar het loonaandeel in 2013 nog 65% van de toegevoegde waarde bedroeg, is dit in 2024 nog amper 60%.

Maar, als de lonen in de buurlanden traag evolueren, is het toch logisch dat een loonnorm die mikt op competitieve lonen ook de Belgische lonen matigt? Daar zou misschien iets voor te zeggen zijn, indien de vergelijking tussen België en onze buurlanden correct gebeurde. Niet zo met de loonnormwet.  Die stelt dat de omvangrijke loonsubsidies die in ons land maar liefst 5,1% van de loonmassa bedragen (tegenover 0,4% in onze buurlanden) niet mogen mee verrekend worden.  Ook met een belangrijk pakket patronale lastenverlagingen die 1,6% van de loonmassa uitmaken, houdt de loonnormwet geen rekening.

De CRB berekent ook hoe de Belgische lonen geëvolueerd zijn als met alle bovenstaande factoren wel rekening gehouden wordt. Als we al deze loonsubsidies – die er ook daadwerkelijk zijn – in acht nemen, dan pas kunnen we een correcte vergelijking met andere landen maken. In 2023 hadden we dus een loonvoorsprong van 2,4% in plaats van een handicap van 2,7%, en in 2024 gaat onze voorsprong zelfs groeien tot 4%. Conclusie: in plaats van geen marge is er in werkelijkheid een heel ruime onderhandelingsmarge zonder dat onze lonen sneller zouden evolueren dan in onze buurlanden.

Een 0-marge staat ook dwars op de realiteit van de arbeidsmarkt met nog steeds een ongekend hoge vacaturegraad. Zonder carcan van de loonnormwet zouden de meest rendabele sectoren en bedrijven via aantrekkelijker lonen gemakkelijker werknemers kunnen aantrekken, wat de productiviteit in de hele economie ten goede zou komen.  Vóór 2017 liet een indicatieve loonnorm toe dat sommige sectoren stijgingen boven de norm kenden, terwijl andere sectoren daar onder bleven.  Resultaat: per saldo stegen de lonen uiteindelijk niet sneller dan de indicatieve norm, maar er was wel een veel soepeler loonvorming, waardoor de lonen beter de economische realiteit van de diverse sectoren weerspiegelden.

En dan nog dit: in 2023 bepaalde het Comité voor Syndicale Vrijheden van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) dat de Belgische loonnormwet een ongeoorloofde aantasting is van de onderhandelingsvrijheid zoals die beschermd wordt door de fundamentele Conventie 98 van de IAO.  Het is nog altijd wachten op een antwoord van de regering op deze veroordeling.