21-5-2021
Thuiswerken, ideaal of verre van?
Velen van ons zijn ondertussen al meer dan een jaar van thuis uit aan het werken. Hoe ervaren werknemers dit? Robert Veekman (ACV Puls) deed een kleine maar veelzeggende steekproef.
Robert Veekman, vakbondssecretaris bij ACV Puls in Vlaams-Brabant, denkt al langer na over de periode na Covid-19, zeker wat het thuiswerken betreft: ‘ We hebben ons al meer dan een jaar aangepast aan een andere manier van werken. Ik heb me in het onderwerp ingelezen, en mede op basis van wat ik in de artikels van experten las, heb ik een vragenlijst opgesteld, die ik verspreid heb onder mijn militanten, met de vraag om hem verder te verspreiden. Het is meer een steekproef dan een enquête. Aan de steekproef hebben uiteindelijk bijna 400 werknemers deelgenomen.’
Meer werken
De respondenten blijken massaal thuis te werken, veel meer dan voor corona. ‘Dat heeft me niet verrast, zeker niet omdat de sectoren die ik opvolg, zich lenen tot thuiswerk. Het heeft me ook niet verrast – wat niet wil zeggen dat ik niet verontwaardigd ben – dat 65% van de werknemers van hun werkgever geen tussenkomst krijgen in de kosten die dat thuiswerk met zich mee brengt.’
Wat Veekman wel opvalt, is dat er méér gewerkt wordt: ‘De meerderheid van de bevraagden zegt meer te werken nu ze thuis werken. Bovendien werken ze ook op andere uren, en ook op zaterdag en op zondag. De helft geeft aan nog na 18u te werken, en een groep werkt nog na 20u of zelfs na 22u. Daar schrik ik wel van. Een jaar of vijf geleden heb ik in de sector van de contact centers maandenlang onderhandeld onder het motto ‘de asociale uren’. Asociale uren, dat was dan alles wat na 18u kwam, omdat werknemers recht hebben op een privéleven, voor hun kinderen moeten kunnen zorgen enz. Nu zie je iets heel anders. We zijn allemaal wakker geworden in een nieuwe wereld. Het is een nieuwe arbeidsmarkt die in snel tempo op ons afkomt. Als vakorganisatie moeten we oog hebben voor die ontwikkeling.’
Welbevinden
Drie kwart van de ondervraagden vindt dat thuis werken een impact heeft op de verhouding tussen werk en privéleven. 72% daarvan vindt dat die impact negatief uitvalt, 28% vindt net dat thuiswerken een positief effect heeft op de combinatie arbeid-gezin. Voor sommigen is thuis werken ideaal, voor anderen dan weer niet. Sommigen geven aan dat de vrijheid om de dag zelf in te plannen en het wegvallen van de reistijd naar het werk grote pluspunten zijn. Anderen geven dan weer aan de collega’s te missen.
In de steekproef werd ook bevraagd hoe mensen zich nu voelen. Veekman: ‘Daar komen toch wel wat opmerkelijke zaken naar voren. De eenzaamheid vond ik frappant. Heel wat mensen voelen zich eenzaam. Ook gewichtstoename wordt vaak genoemd. Mensen bewegen minder. In het begin van de eerste lockdown gingen velen onder ons tijdens de middagpauze wandelen, maar op den duur word je dat ook beu. Ook fysieke klachten, zoals rugpijn, komen naar boven.’ Er is duidelijk een impact op de fysieke en mentale gezondheid. Veekman: ‘We mogen natuurlijk niet veralgemenen. Laten we niet vergeten dat we vandaag met zijn allen in omstandigheden leven die verre van normaal zijn. Het zou fout zijn alles terug te voeren tot het thuiswerken. De gezondheidscrisis waar we in zitten, heeft zeker ook een impact op ons welbevinden. De eenzaamheid en de angstgevoelens hebben zeker niet alleen met het huiswerken te maken, maar ook met de drastische inperking van onze sociale contacten en met de angst voor het virus.’
Terugkeer
De bevraging peilde ook naar hoe werknemers naar de terugkeer naar het werk kijken. Veekman: ‘Je hoort vaak dat mensen staan te springen om terug te gaan naar het werk. Uit mijn bevraging blijkt toch dat dat lang niet voor iedereen zo is. 30% wil inderdaad zo snel mogelijk weer naar het werk, maar een kwart ziet dat alleen zitten met de nodige begeleiding, en nog eens een kwart ziet een terugkeer naar de werkvloer nog absoluut niet zitten. Wanneer de wetgever thuiswerken niet langer verplicht, zullen we rekening moeten met die laatste groep.’
‘Werkgevers, en ook wij als vakbond, zullen met veel situaties geconfronteerd worden. Mensen die opgebrand zijn en die moeten terugkomen, mensen die niet willen terugkomen, mensen die, doordat we door de lockdown allemaal gedwongen zijn tot een vorm van collectieve bezinning, zijn gaan nadenken of de job waar ze al jaren in zitten nog wel iets voor hen is...’
Re-integratie
‘We moeten durven erkennen dat er een probleem is: dat de terugkeer niet voor elke werknemer vlot zal verlopen. Ik denk dat werkgevers zich het best laten omringen door deskundigen, zoals de preventieadviseur en de arbeidsgeneesheer, om dat proces de komende periode te begeleiden. Zie het als een soort van re-integratie, terug naar de job. Ik kan me voorstellen dat er ook mensen zijn die zich zorgen maken op het vlak van veiligheid. We zijn het niet meer gewend om allemaal samen te zitten, om dingen aan te raken die door anderen aangeraakt zijn. Mensen verschillen daar enorm in. Op de werkvloer zal een rare mix ontstaan: zij die het weer veilig vinden en zij die nog bang zijn, en zij die zich wel en zij die zich niet laten vaccineren. Hoe zullen werkgevers daarop reageren?
Ik zie gelukkig dat sommige ondernemingen – vaak de grote – daar nu al over nadenken en plannen hoe de terugkeer gefaciliteerd kan worden. Terwijl anderen denken dat we op een dag gewoon zullen terugkeren naar hoe het was. En dat komt duidelijk uit die bevraging: dat zal niet gebeuren.’
Nieuw normaal
Veekman: ‘We zullen sowieso terugkeren naar een nieuw normaal, en dat zal volgens mij niet fulltime op de werkvloer zijn. Studies, zelfs van voor Covid-19, wijzen uit dat twee à drie dagen per week van thuis uit werken een gezond gemiddelde is.
Tele- en thuiswerk gaan in essentie om loslaten en vertrouwen hebben in je werknemers. Als werkgever moet je het nine to five-patroon kunnen loslaten. Je moet aan je werknemer de autonomie geven om de werkdag zelf in te vullen. Een werknemer kan dan beslissen om onder de middag bijvoorbeeld een boodschap te doen of de kinderen van school te halen, en op een ander moment extra te werken. Het is een model dat er staat aan te komen. Als vakbond moeten we wel waakzaam blijven. Het is niet voor niets dat in sommige landen zoiets bestaat als het recht op deconnectie…’