Gaan klimaat en industrie samen?

Deze vraag ligt voor op een syndicaal café in Gent. Activisten van Climate Express en syndicalisten gaan er in aanloop naar de klimaatmars in gesprek over de uitdagingen die de omschakeling naar een duurzamere industrie met zich meebrengt. 

Tijdens het syndicaal café staan twee sectoren centraal die een zware impact hebben op de globale CO2-uitstoot: de staal -en de chemiesector. Roel Berghuis is één van de sprekers. Hij trad van 2020 tot 2022 op als vakbondsonderhandelaar bij Tata Steel Nederland toen het bedrijf in zwaar economisch weer en in een interne crisis verkeerde.

Hoe kwam je bij Tata Steel terecht? 

‘Ik ben in 1975 op 17-jarige leeftijd begonnen als smelter voor de toenmalige Koninklijke Hoogovens. Na een tijdje werd ik er syndicaal actief. In 1992 stapte ik over naar de vakbond FNV om er als vakbondsbestuurder voor onder andere de Nederlandse Spoorwegen te werken. Begin 2020 werd mijn hulp ingeroepen om te onderhandelen bij Tata Steel.’

Hoe kwam het thema duurzaamheid daar op de syndicale agenda?

‘Toen de vraag kwam om tussen te komen, stond de toekomst van het bedrijf op het spel. Door het slechte investeringsklimaat in het bedrijf waardoor 1 200 banen op de tocht stonden, maar ook door druk van een deel van de omwonenden, milieubewegingen en de politiek om actie te ondernemen tegen de vervuilende bedrijfsvoering. De werknemers en de vakbond kwamen tot het besef dat de nood om te verduurzamen onafwendbaar was om het bedrijf te kunnen laten voorbestaan.‘

Hoe hebben jullie als vakbond de verduurzaming kunnen realiseren? 

‘Midden 2020 is er door de FNV en andere vakbonden 24 dagen gestaakt. Het ging niet zozeer  over klassieke vakbondseisen maar juist over het ontbreken van een duurzaam toekomstplan. Vanuit Tata Steel zelf en de overheid kwam er een richting om CO2 op te slaan in lege gasvelden in de Noordzee. Echter, het principe ‘Wat je niet wil hebben, stop je maar diep weg’ was voor ons geen weg naar verduurzaming. Dat vond ook de milieubeweging. We kwamen zelf met een plan Groen Staal. Een plan goed voor het klimaat, een schonere IJmond en werkgelegenheid. We ijverden voor een groene afslag in de werking van het bedrijf. Een tweede actiepunt in het plan was het uitbouwen van een duurzame maakindustrie op de bedrijfsterreinen bijvoorbeeld door bouw van windturbines met ter plekke geproduceerd staal voor de windmolens.’ 

Hoe zijn jullie erin geslaagd om een breed maatschappelijk draagvlak te creëren? 

‘Naast ons vakbondswerk binnen het bedrijf bouwden we ook aan een extern maatschappelijk draagvlak. We hebben een kennisplatform opgestart van wetenschappers, voormalige directeuren, vakbondsbestuurders en waterstofexperts - de zogenaamde stichting  Zeester - om te kijken hoe we konden verduurzamen. Naast dit platform hebben we ook de milieubewegingen gemobiliseerd en zij zijn naar de overheid gestapt om het Groen Staal-plan te ondersteunen. Het creëren van een groot draagvlak was cruciaal voor het doordrukken van een groen plan voor Tata Steel. In september 2021 nam de directie van Tata Steel Nederland en India het plan om over te schakelen naar Groen Staal van de FNV over.’

Hoe ver staat het nu met de verduurzaming in Tata Steel? 

‘De Nederlandse overheid is momenteel aan het onderhandelen met de 15 grootste bedrijven met de meeste CO2-uitstoot. Dus ook met Tata Steel. Het vergt enorm veel tijd om te  onderhandelen over de voorwaarden die de overheid zal gaan stellen en ook over welke miljardensteun de overheid gaat geven aan Tata Steel. Op een manier dat deze bedragen niet wegvloeien naar de Indiase eigenaar.’

 Syndicaal café – vrijdag 3 oktober om 19.30 uur bij Madonna, Poel 7 in Gent