Opinie: Hoe we (langdurig) zieken systematisch en sneller aan het werk krijgen (over de mallemolen van het activeringsbeleid waarin elke zieke werknemer zal terecht komen)

De grote ambitie – en het budgettaire sluitstuk – van de federale regering is de 80% werkzaamheidsgraad. En dus moet iedereen geactiveerd worden: (langdurig) werklozen, (te) vroeg gepensioneerden, huismoeders en -vaders en natuurlijk de zieken (enkel de renteniers mogen in hun hangmat blijven liggen).

VOKA gaf vorig jaar kritiek op de bestaande re-integratieplannen: “De procedure is te traag en te vrijblijvend, te veel gebaseerd op vrijwilligheid. Dat kan en moet beter. Beter wil zeggen sneller. Met meer prikkels ook.”

En de regering heeft goed geluisterd naar VOKA. Re-integratieplannen worden al mogelijk vanaf de eerste dag ziekte en worden verplicht vanaf 2 maanden ziekte. Het gaat dus niet langer om de activering van langdurig zieken, maar van alle zieken. Een heel leger staat klaar om elke zieke te activeren: de huisarts, die geen ziekteattest maar een “fit-note” zal schrijven, de adviserend arts van de mutualiteit, de arbeidsarts, de Terug-Naar-Werk coördinator en de leden van het multidisciplinair team, de controlearts en de HR-dienst van de werkgever, enz. Het RIZIV heeft ondertussen het TRIO-platform gecreëerd, waar alle betrokken actoren digitaal informatie kunnen uitwisselen. Met zo veel actoren lijkt het eerder een gangbang te worden dan een trio. Met de zieke als lijdend voorwerp. En tal van onbekende personen, die soms ook letterlijk aan je lijf zitten. Van “meer prikkels” gesproken. (Een gangbang is een vorm van groepsseks waarbij meerdere personen gelijktijdig of achtereenvolgens seksuele handelingen met één persoon hebben.)

Als je ziek wordt, zorg je maar beter voor een goede agenda (of beter: een secretaresse) om alle administratieve verplichtingen bij te houden. Vragenlijsten invullen, re-integratieplannen naleven, afspraken plannen met … Terwijl je in de eerste plaats nood hebt aan rust, wanneer je ziek bent. Een document niet terugsturen of een afspraak missen, kan leiden tot een sanctie: een vermindering van 10% van je ziekte-uitkering maar steeds vaker ook over een tijdelijke schorsing van je uitkering. Je bent snel 1 à 2 maanden verder – zonder of met een verlaagde uitkering - voor je voldoende beseft waar het misgelopen is en je je terug in regel hebt kunnen stellen (nieuwe afspraak).

Binnen de sectoren van onze centrale ACV Voeding en Diensten zien we nu al de effecten van dit beleid. Zo is er Virginie, 58 jaar, huishoudhulp en al jaren arbeidsongeschikt (ze heeft MS en zit in een rolstoel); recent opgeroepen door de adviserend geneesheer die haar graag terug aan het werk wil “helpen”: “met haar armen kan ze nog voldoende doen”. Felipe, 47 jaar, werkt in de schoonmaaksector en moet na een langdurige ziekte het werk hervatten; aangepast werk is mogelijk oordeelt de arbeidsarts; er is in de onderneming echter geen lichter werk beschikbaar en Felipe werkte voordien al noodgedwongen deeltijds (van 6u tot 9u en van 18u tot 21u). Zonder (aangepast) werk en zonder ziekte-uitkering; welk alternatief biedt de regering hem? 2 jaar werkloosheid en nadien het OCMW?

Een heel leger wordt ingezet om te dweilen maar is er ook iemand die eraan denkt om de kraan te sluiten (lees: inzetten op preventie en welzijn op de werkvloer en zo vermijden dat je job je ziek maakt)? Alvast de regering niet. Zo staat er in heel het regeerakkoord geen woord over de preventie van spier- en skeletaandoeningen of psychosociale aandoeningen (die samen nochtans goed zijn voor 2/3 van de langdurig zieken). Arbeidsartsen zullen massaal ingezet worden voor de re-integratie van zieken, zodat er geen tijd en ruimte meer is om in te zetten op preventie.

We voorspellen dan ook dat het aantal zieken enkel nog zal toenemen. Het hele arbeidsmarktbeleid van de arizona-regering is erop gericht om werknemers als citroenen uit te persen:

Eindeloopbaanmaatregelen worden bemoeilijkt  of afgeschaft;

• De flexibilisering neemt toe (het verbod op nachtarbeid en de verplichte zondagsluitingen sneuvelen, de arbeidstijd kan “geannualiseerd” worden, enz.)
• Meer werkuren voor werknemers: o.a. 360 vrijwillige overuren (in de Horeca zelfs 450u) en flexijobs. Ook studenten zullen voortaan vanaf 15 jaar tot 650u per jaar kunnen werken!
• Met de afschaffing van het brugpensioen (SWT) en de beperking in de tijd van de werkloosheid dreigt een verschuiving naar de ziekteverzekering. Volgens de gegevens van de VDAB heeft 38% van de langdurig werklozen in Vlaanderen jonger dan 55 jaar een arbeidsbeperking. Binnen de groep langdurig werklozen vanaf 55 jaar heeft zelfs 61% een arbeidsbeperking.

Kortom, het beleid van deze regering zal niet tot minder maar tot meer zieken leiden. Dat blijkt ook het oordeel te zijn van ChatGPT: “Het gevolg van een dergelijke aanpak is dat je inspanningen weinig tot geen effect hebben, omdat de onderliggende oorzaak van het probleem niet wordt aangepakt. Het is vaak een verspilling van tijd en middelen, en kan leiden tot frustratie omdat de situatie niet verbetert.”

Dit kan en moet beter. In de eerste plaats moet het ziekmakend werk aangepakt worden; voorkomen dat werknemers ziek worden is de beste aanpak om het aantal langdurig zieken te verminderen. Beste Minister Vandenbroucke, keer terug naar de tekentafel en zorg voor een beleid dat echt inzet op gezondheid op de werkvloer. Wij willen meer gezonde werknemers in plaats van meer zieken op de werkvloer!

Kris Vanautgaerden | Nationaal secretaris – ACV Voeding en Diensten