De regering heeft een wetsontwerp ingediend om de invoering van nachtarbeid zonder overleg met de vakbonden mogelijk te maken in de e-commerce. Door dit ontwerp wordt het moeilijker voor de werknemers om compensatie te krijgen in ruil voor de invoering van nachtarbeid. Het beoogde doel zou het scheppen van banen zijn. Het ACV wijst echter op verschillende statistieken die dubbelzinnige effecten van het scheppen van banen door e-commerce en een slechtere kwaliteit van tewerkstelling aantonen. 

 

Aantal banen gecreëerd in de e-commerce

De omvang van de door de e-commercesector gecreëerde werkgelegenheid is onduidelijk. Hoewel e-commerce banen schept, leidt deze transformatie ook tot banenverlies in de traditionele detailhandel. Uit sommige studies blijkt dat voor elke baan die via e-commerce wordt gecreëerd, 1,15 banen elders in de handel verloren gaan. Andere studies komen tot de conclusie dat het effect van e-commerce op de werkgelegenheid neutraal is, waarbij het banenverlies de banengroei compenseert. In feite bestaat er geen wetenschappelijke overeenstemming over de vraag of e-commerce in het algemeen banen schept of vernietigt. Daarbij moet echter worden opgemerkt dat hoe moderner de warenhuizen zijn, hoe meer ze geautomatiseerd zijn en hoe minder banen ze scheppen. De Chinese onderneming Alibaba gebruikt bijvoorbeeld al voor 70% geautomatiseerde warenhuizen.

Als we kijken naar de Nederlandse situatie waarvoor gegevens beschikbaar zijn, blijkt bovendien dat de gecreëerde banen in de meeste gevallen niet ten goede zullen komen aan de plaatselijke werknemers. In Nederland leiden de verslechterde arbeidsomstandigheden immers tot een aanzienlijk tekort aan arbeidskrachten. Werkgevers moeten bijgevolg gedetacheerde werknemers uit Oost-Europese landen aanwerven. Van de 380.000 werknemers in de Nederlandse logistieke sector zijn er 338.000 migranten die het tekort aan arbeidskrachten zijn komen aanvullen. Meer dan 85% van deze werknemers zijn afkomstig uit Oost-Europa en komen hier een paar jaar hard werken om daarna weer te vertrekken. De helft werkt met interimcontracten. Met andere woorden, de banen die in de Nederlandse e-commerce worden gecreëerd, betreffen in feite voor de gelegenheid geïmporteerde werknemers. Vanuit dit oogpunt biedt e-commerce dus geen oplossing om de Belgische werkloosheid terug te dringen. 

Tenslotte moet men zich afvragen of de sector wel efficiënt is wat het scheppen van werkgelegenheid betreft in verhouding tot de subsidies die deze ontvangt. Volgens een studie is voor de luchthaven van Luik meer dan 1,2 miljard euro overheidsgeld geïnvesteerd, voor 3.420 directe voltijdsequivalenten, d.w.z. meer dan 350.000 euro per job.

Kwaliteit van de banen in de e-commerce

De kwaliteit van de banen in de e-commerce is vaak laag. De ervaringen in het buitenland waar e-commerce meer ontwikkeld is, zijn zorgwekkend. In de Nederlandse handelssector komen arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur bijna drie keer zo vaak voor dan in België, en deeltijdse contracten dan weer twee keer zo vaak. In Frankrijk vertegenwoordigen arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur en uitzendarbeid een derde van de arbeidersbanen in de logistieke sector. Interimwerk domineert, goed voor een kwart van de banen. De meeste van deze banen zijn toch permanent, maar ze zijn georganiseerd in de vorm van precaire werkgelegenheid.  Dit zijn buitenlandse voorbeelden, maar zelfs in België toont het PostNL-schandaal aan dat de arbeidsomstandigheden in de e-commerce in sommige opslagplaatsen rampzalig zijn.

"De deregulering van de e-commercesector kan ook gevolgen hebben voor de arbeidsomstandigheden in de traditionele detailhandel", benadrukt Kristel Van Damme uit het ACV. "Doordat sommige traditionele handelszaken omgevormd worden tot depots voor goederen die via het internet worden verkocht, ontstaat er druk om de werkuren te verlengen en atypische werktijden te hanteren ('s avonds, in het weekend)". 

Invloed van nachtarbeid op de gezondheid

In België is nachtarbeid sinds 1921 verboden, op enkele uitzonderingen na. Dit komt onder meer doordat het negatieve effect ervan op de gezondheid al meermaals aangetoond is. Het veroorzaakt slaapstoornissen, cardiovasculaire en psychische problemen, en het vernietigt het sociale leven. Sinds 2008 is nachtarbeid zelfs door het IARC (Internationaal Instituut voor Kankeronderzoek) geclassificeerd als vermoedelijk kankerverwekkend voor de mens. Amerikaanse studies wijzen uit dat nachtarbeid het sterftecijfer met 11% verhoogt.

Kort gezegd, mogen voor het ACV de arbeidsomstandigheden in de e-commerce niet verslechteren. Niet alleen zal dit niet veel banen opleveren, maar vooral zou het onzekerder maken van de sector leiden tot het ontstaan van banen waarop niemand in België zit te wachten. Uiteindelijk zullen we geen problemen oplossen, maar wel gezondheidsproblemen doen ontstaan. Wat we nodig hebben is een sector met regels die de gezondheid van de werknemers beschermen, en voor nachtarbeid moet een vergoeding worden betaald die in overleg met de vakbonden wordt vastgesteld. Daarvoor moeten we het wetsontwerp wijzigen dat deze compensatieonderhandelingen wil afzwakken.