ACV Puls-sectorverantwoordelijke voor de luchtvaartmaatschappijen, Hans Elsen, ziet de luchthaven van Zaventem niet meteen zo’n evenwichtig, toekomstgericht beleid doorvoeren als Schiphol. Toch niet zonder krachtdadig politiek ingrijpen. Onderstaande tekst verscheen als opiniestuk in De Standaard.

"Tenzij de rechter er definitief een stokje voor steekt, zal de Nederlandse luchthaven van Schiphol weldra geen nachtvluchten meer aanvaarden en het marktaandeel van privéjets ­afbouwen. Tegelijk wordt er over de impact op de werk­gelegenheid gewaakt.

Schiphol heeft er duidelijk voor ­gekozen om de hinder van nachtvluchten en vroege vluchten te beperken én om in te zetten op een vermindering van het aantal vluchten – of toch op zijn minst een stabilisering ervan. Een stuk van de winst wordt trouwens al jaren geïnvesteerd in maatregelen om de geluidshinder en milieu-impact in de omgeving te compenseren. Dat beleid is het resultaat van de druk van actievoerders en ­omwonenden. De lokale en nationale over­heden die Schiphol besturen hebben na decennialang te hebben ingezet op groei, definitief de bocht gemaakt naar een duurzame ­toekomst.

Vreemde eend in de bijt

Hetzelfde debat leeft ondertussen nog onbeslecht in ons complexe land. De luchthaven van Zaventem wil groeien en Nederlandse luchtvaartmaatschappijen als Transavia staan te springen om het verlies op Schiphol bij ons te compenseren. Maar ze botsen op het verzet van actiegroepen uit de brede omgeving van de lucht­haven. Dat conflict is niet verwonderlijk. ­Zaventem is internationaal een wat vreemde eend in de bijt, want ­grotendeels in handen van buitenlandse investeerders.

In de meeste ons omringende landen worden luchthavens door lokale of nationale overheden bestuurd. ­Logisch, gezien de strategische waarde en de taken die verwacht worden van een luchthavenbeheerder. Bij ons is de nationale luchthaven in privéhanden, waardoor de dividenden al jaren wegstromen naar buitenlandse pensioenfondsen. De uitbater is ­trouwens het enige grote luchthaven­bedrijf dat al jaren forse winst weet te boeken (op de uitzonderlijke coronaperiode na).

Doordat er een privé­uitbater in het geding is, zal het compromis dat in Nederland bereikt werd, hier niet van het luchthavenbeheer komen. Een privéuitbater zoekt immers naar maximaal rendement en niet naar maximaal maatschappelijk compromis. De Belgische politiek zal dus ­knopen moeten doorhakken. En met ‘de ­politiek’ bedoelen we alle ­mogelijke overheden die bevoegd zijn voor dit dossier, elk met eigen belangen. Het federale en het gewestelijke niveau moeten elk hun zegje doen. Het belooft een complex debat te worden. Wij suggereren alvast enkele ­ingrepen om tot een plan te komen dat leefbaarheid, duurzaamheid én werkgelegenheid vooropstelt.

Zonniger oorden

In de eerste plaats moet de winst van de luchthaven ten goede komen aan wie er hinder van ondervindt. Nu ­vliegen de inkomsten ons land uit, naar zonniger oorden. Dat maakt een compromis met omwonenden moeilijk– er kunnen geen gronden op­gekocht worden om de meest ­gehinderde buurten langzaam uit te kopen (zoals in Luik gebeurde), bewoners ­krijgen geen extra middelen voor geluids­isolatie. Daar moet iets aan ­gedaan worden.

Daarnaast moeten er duidelijke ­geluids- en duurzaamheidsnormen voor de lange termijn opgelegd worden. De grote luchtvaartmaatschappijen verdienen bakken geld nu iedereen weer op reis gaat. Het zijn ook zij die vandaag investeren in de toestellen van morgen. Leg daarom duidelijk vast wat er de komende vijf, tien of zelfs vijftien jaar Europees nog wel of niet mag. De luchtvaartsector denkt nog te makkelijk dat hij niet mee hoeft te doen aan de klimaatakkoorden van Parijs. En een extra heffing van 10 euro op een vliegtuigticket is een platte­ ­belasting die de reiziger straft, geen stap richting duurzaam vliegen.

Tot slot moet Zaventem met een hogesnelheidstrein verbonden ­worden. Zodra er een vlotte verbinding bestaat naar Parijs, Amsterdam en op termijn Duitsland, kan er snel ­geschakeld worden om overbodige vluchten te schrappen zonder de ­toekomst van de luchthaven in gevaar te brengen. Als het de luchthaven ­betreft, gaat het immers niet alleen over het klimaat en geluidshinder, maar ook over het inkomen van ­duizenden mensen.

Maatschappelijk weefsel

Wie vindt dat alle nachtelijke cargovluchten afgeschaft moeten worden, negeert dat je daarmee het inkomen van vier- tot vijfduizend mensen zou vernietigen. Daarom moet er gekeken worden naar welke vluchten een meerwaarde hebben, zowel voor de netwerkpositie van de luchthaven als de werkgelegenheid die eraan vasthangt. Een extra lagekostenmaatschappij met vluchten die om 6 uur ’s ochtends vertrekken, veroorzaakt ­relatief veel geluidshinder, maar biedt weinig maatschappelijke return, ­behalve dan wat extra winst voor de privéuitbater van de luchthaven.

De nachtvluchten van onder meer koeriersbedrijf DHL genereren wél veel werkgelegenheid. De vluchten moeten jammer genoeg ‘s nachts ­gebeuren, opdat de consument zijn pakje meteen de volgende dag geleverd krijgt. En hoe verfoeilijk het ­model van de e-commerce ook is, een nachtelijk vliegverbod zou het DHL-model onwerkbaar maken en zou waarschijnlijk tot een vertrek van het ­bedrijf uit Zaventem leiden. Met veel banenverlies tot gevolg.

Onze nationale luchthaven heeft een zware impact op de omgeving en op ons klimaat, maar genereert ook veel werkgelegenheid en connectiviteit met de rest van de wereld. Ze maakt dus deel uit van het lokale maatschappelijke weefsel. Een compromis tussen al die verschillende ­elementen moet daarom gevonden worden.

Zolang de luchthavenbeheerder de kaart trekt van maximale winst, ­Brussel die van minimale lasten, en Vlaanderen die van maximale ontwikkeling, blijft dat een lastige oefening, waarbij de werknemer weer de pineut is. Het personeel zal moeten toe­kijken hoe alle spelers alleen oog ­hebben voor de eigen belangen en ­weigeren een strategisch langetermijnplan te ontwikkelen. De ­onzekerheid over de toekomst van de luchthaven zal ­alleen maar groter worden. Wij roepen daarom op tot een volwassen debat. Dat is het ­minste wat het personeel, de ­omwonenden en het klimaat verdienen."

Meer sectornieuws of informatie over je loon- en arbeidsvoorwaarden? Neem een kijkje op je sectorpagina.