Het was vooraf al duidelijk: onderwijs zou een belangrijke plaats innemen in het regeerakkoord. Logisch. Het is de basis van al wat volgt. Hoog opgeleide burgers zijn gezonder, leven langer, staan sterk op de arbeidsmarkt. Investeren in onderwijs levert sowieso winsten op.  

Onderwijs is dan ook het eerste beleidsdomein dat in het lijvige regeerakkoord aan bod komt. Als grootste vakbond voor het basisonderwijs waren we uiteraard benieuwd naar de manier waarop in deze tekst rekening zou gehouden worden met het toekomstplan voor het basisonderwijs dat we met alle sociale partners in februari 2019 voorlegden aan de commissie onderwijs. Daarin vragen we investeringen op drie sporen: de werkingsmiddelen, de versterking van de leraar, de omkadering van de school. In een resolutie die op het einde van de legislatuur goedgekeurd werd, engageerden de politieke partijen zich ook om echt te investeren in het basisonderwijs.   

En ja, er wordt wat het basisonderwijs betreft ook op die drie sporen ingezet. Er worden beloftes gemaakt over een versterking van de middelen, betere ondersteuning van de leraar en een betere omkadering van de directeur. Momenteel maakt de minister gewag van 250 miljoen euro bijkomende investeringen tijdens deze legislatuur voor het hele onderwijsveld – infrastructuur niet inbegrepen. Voor het COV blijft er dan ook een spanning zitten tussen de uitgesproken ambities die opgelijst worden en de omvang van de investeringen. Hopelijk brengen de begrotingsdebatten meer duidelijkheid en perspectief. 

Goede prioriteiten. Toch ook bezorgd 

De prioriteiten van de nieuwe Vlaamse regering zijn ook de onze: de onderwijskwaliteit, het lerarentekort en hun status, de juiste begeleiding van onze kinderen op de juiste plaats, het capaciteitstekort en de studieduur in ons hoger onderwijs. Toch zijn we ook bezorgd. Niet in het minst om de leraar. De regering spreekt uitdrukkelijk over kleinere klassen en meer kinderverzorgers, over het terugdringen van planlast en over het terugkeren naar de kernopdracht. Bovendien zijn er ook plannen om de loopbaan van die leraar aantrekkelijker te maken. Tegelijkertijd lezen we ook dat er taalbaden moeten georganiseerd worden, dat er veelvuldig moet getoetst en geanalyseerd worden, dat ouders moeten betrokken worden, dat scholen aan kostenbeheersing moeten doen, dat “de lege brooddozenproblematiek” moet aangepakt worden, dat het beweging- en gezondheidsbeleid verder wordt “bestendigd”, … Ook de lijst van professionaliseringsnoden is lang. We rekenen erop dat tegenover deze taken ook budgetten en personeel staan om de verwachtingen waar te kunnen maken.  

Toetsen, toetsen, toetsen

De inzet op toetsen en toetsontwikkeling is in het regeerakkoord alomtegenwoordig. Toetsen hebben absoluut hun nut. Meten helpt ons om te weten. Toetsresultaten kunnen ons bepaalde informatie geven die cruciaal kan zijn voor het bepalen van het verdere traject. Tegelijkertijd wordt opnieuw de indruk gewekt dat in onderwijs alles meetbaar is. Nochtans worden op scholen ook persoonlijkheden gevormd en vindt er een intense samenlevingsoefening plaats. Kwaliteit van onderwijs hangt niet alleen af van de leerwinst van een leerling. 

Laat ons aan het invoeren van toetsen geen uitspraken verbinden die er op lijken te wijzen dat het meten alleen al leerlingen meer kansen zal geven of leerkrachten zal stimuleren om “blijvend ambitieus onderwijs aan te bieden”. Onze leerkrachten zijn ambitieus. Ook nu al is het hun ambitie om alle leerlingen mee te krijgen. Daar hoeven we geen toetsen voor in te voeren. Kwaliteitsontwikkeling kan maar de enige doelstelling zijn van een gestandaardiseerde toets. De Vlaamse regering moet er dan ook sterk over waken dat het opgevoerde toetsenbeleid niet zal leiden tot verhoogde planlast en tot een publieke ranking van scholen en een culpabiliseren van schoolteams. 

Efficiëntie én autonomie

Het rendementsdenken is sterk aanwezig in het hoofdstuk onderwijs. Het lijkt een manier van de regering om haar ambitie voor excellent onderwijs kracht bij te zetten. Die ambitie is niet nieuw. Excellent onderwijs is een term die erg bekend in de oren klinkt en al minstens een decennium lang meegaat. Wel nieuw is die uitgesproken focus op efficiëntie, het meten van (leer)winsten en de vraag naar transparantie. Het akkoord doet zo goed als geen uitspraken over budgetten of investeringen. Wel gaat het ervan uit dat bepaalde processen efficiënter kunnen. Daarom wil de regering het onderwijsbeleid sturen aan de hand van harde data en prioriteit geven aan het rationaliseren van de organisatie van onderwijs.  

Als het de bedoeling is om een goede huisvader te zijn die verspilling wil tegengaan en vast van plan is om elke duur verdiende cent te laten renderen in het onderwijs, en zelfs vooral op de klasvloer, dan kunnen we daar niet tegen zijn. Maar als bepaalde principes zoals de vrijheid van onderwijs of de autonomie van de leraar daar door bedreigd worden, of als blijkt dat het takenpakket van de leraar verder verzwaard wordt, als kinderen uit de boot dreigen te vallen, als scholen zullen gebrandmerkt worden, … zullen we onmiddellijk optreden. Efficiëntie nastreven mag niet haaks staan op het positieve en constructieve voornemen van de regering om maximaal vertrouwen te geven aan leraren, schoolleiders, schoolteams en schoolbesturen en om een sterk Vlaams onderwijs uit te bouwen dat een sterke emanciperende kracht heeft voor alle leerlingen. Als vakbond zijn we daarin een kritische maar ook nuttige en deskundige partner. We kijken er naar uit om samen met de nieuwe ploeg dat excellent onderwijs te realiseren. 

Tegelijkertijd zullen we de meetlat in aanslag houden en het beleid evalueren op zijn efficiëntie en transparantie. Ook wij rekenen op een brede verantwoording van de maatregelen die worden genomen mét respect voor het sociaal overleg. 

Op het eind van de vorige legislatuur maakte een massaal opgevolgde stakingsoproep nog maar eens duidelijk dat een toekomstplan voor het basisonderwijs broodnodig was. Daar waren ook alle regeringspartijen het over eens. We vroegen een lange termijn visie. Die zien we vandaag, zonder de budgetten, nog niet weerspiegeld in het akkoord. De werven die genoemd worden zijn wel de juiste. Daar zijn we als sociale partner blij mee. Maar zonder budgetten worden het vooral werven voor het personeel. En dat heeft het al druk genoeg. 

Marianne Coopman
Algemeen secretaris