Onderwijs heeft manden vol rotte appels nodig

Daar stonden ze. De woorden “rotte appels” en “leerkrachten” in één zin op de voorpagina van de krant. Dat kwam aan. Het was niet de eerste keer, maar hopelijk wel de laatste. Want het is hoog tijd dat we inzien dat taal niet zomaar taal is.  

Taal is een krachtig wapen. Dat geldt nog meer voor sterke beeldspraak, zoals leerkrachten met rotte appels vergelijken. Beeldspraak blijft hangen, nestelt zich als een oorwurm in onze hoofden en harten om er op gepaste tijden weer uit te kruipen. Beeldspraak creëert hokjes, kleeft etiketjes die we nog moeilijk kunnen verwijderen. Framing, heet dat, en die framing kan negatief of positief zijn.  

Bij een welgemikte negatieve framing is er meestal een schurk, een slachtoffer en een held. Zo schreef journalist Linda De Win enkele jaren geleden. In het geval van de rotte appel is de schurk de leraar die geen moeite doet om zichzelf op te blinken maar liever lui ligt te rotten en daarmee ook anderen aansteekt om slecht te presteren en zo het hele onderwijs een slechte naam geeft. Het slachtoffer is uiteraard de leerling, want die krijgt niet het onderwijs dat hij verdient. De held is diegene die krachtig wil optreden om de kwaliteit van het onderwijs te redden.  

Negatieve framing wekt verontwaardiging, zet mensen in kampen. Maar er bestaat ook positieve framing. In plaats van ons te verdelen, kan positieve framing engageren. Daarom ziet de Amerikaanse filosofe Judith Butler woorden als sociale acties. Ze pleit voor taalprotest. Ze stelt voor om negatieve termen eens te gebruiken als geuzennaam bijvoorbeeld, en ze daardoor een sterke positieve kracht te geven. Om systematisch kwetsende opmerkingen als een tegentaal te hanteren, de betekenis te veranderen zodat het gebruik ervan een ander effect krijgt. 

Laat ons dat eens proberen. Neem nu een rotte appel. In een omgekeerde, positieve framing is die een heerlijke werkplaats voor bijen, wespen en andere kleine nuttige beestjes die dankzij deze overrijpe vrucht een cruciale bijdrage leveren om ons ecosysteem te doen werken. Het onderwijs heeft eigenlijk manden vol rotte appels nodig. Echte helden zijn het, geen schurken. Onmisbare bronnen van energie. Broeinesten van activiteit. Kiemen van groei. Net als jullie. Hopelijk denken jullie vanaf nu daaraan als iemand het nog eens waagt om leraren met rotte appels te vergelijken.