Auteurs: Piet Van den Bergh
16/09/2024

We streven naar meer vaste contracten voor werknemers. Deze zin komt letterlijk uit het regeerakkoord van de huidige, niet zo progressieve Nederlandse regering. Die zet daarmee het beleid verder van de vorige regering, die het gebruik van nulurencontracten in Nederland al fors inperkte. Het Britse Labour, dat zoals bekend overtuigend de Britse verkiezingen won, zal nog voor het einde van 2024 paal en perk stellen aan nulurencontracten. In hun verkiezingsprogramma beloofden ze een einde te stellen aan eenzijdige flexibiliteit, nulurencontracten te verbieden en ervoor te zorgen dat alle jobs voor een gedegen niveau aan werkzekerheid en voorspelbaarheid zorgen. Tot op vandaag hebben noch de Britse Conservatieven, noch andere Britse partijen, enige kritiek geleverd op het voornemen van Labour. Zowel in het Verenigd Koninkrijk als in Nederland, de twee West-Europese landen met nulurencontracten, gaat de politieke consensus dus richting afschaffen nulurencontracten.

Over naar België: in door de NVA in augustus dit jaar opgemaakte supernota voor de federale regeringsvorming lezen we letterlijk: De minimale arbeidsduur wordt afgeschaft en een annualisering van de arbeidstijd of ‘accordeon’ uurroosters worden mogelijk. Daarmee zet een regering die dat werkelijk zou uitvoeren, de voordeur naar nulurencontracten in België wagenwijd open. Voor een goed begrip: noch het Verenigd Koninkrijk, noch Nederland kennen of kenden wetgeving die het gebruik van nulurencontracten expliciet toeliet. Het gebrek aan een verplichte minimale arbeidsduur zorgde ervoor dat werkgevers contracten konden sluiten met nul vaste uren, waarna de werkgever naar goeddunken zijn werknemers kon oproepen om op bepaalde momenten te komen werken. Precies hetgeen de NVA nu voorstelt.

Welke problemen een regering daarmee zou creëren leert een blik op Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Vanaf de late jaren ’90 nam het gebruik van nulurencontracten fors toe. Het waren niet de werknemers die daartoe de aanzet gaven, wel telkens ondernemende trendsetters in bepaalde sectoren, waarna concurrerende werkgevers dat businessmodel kopieerden. Zo bleek de retailer van sportkledij Sports Direct in het Verenigd Koninkrijk anno 2013 aan maar liefst 20.000 van zijn 23.000 werknemers nulurencontracten te geven, waarna uiteraard ook concurrenten die praktijk overnamen. Intussen heeft Sports Direct na vakbondsacties, protesten en juridische procedures de nulurencontracten afgezworen.

Welke problemen een Belgische regering zou oplossen met de afschaffing van de minimale arbeidsduur is niet duidelijk. Noch in het programma van de NVA, noch in dat van de andere partijen, lezen we daar iets over. Evenmin hoe België de invoering van nulurencontracten zal uitleggen aan de Europese Commissie. In uitvoering van de door België ondertekende Europese Sociale Pijler, legt de Europese richtlijn inzake transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden van 2019 immers anti-misbruik bepalingen op inzake nulurencontracten: lidstaten die dergelijke overeenkomsten toestaan, moeten voorzien in doeltreffende maatregelen ter voorkoming van misbruik. Dergelijke maatregelen kunnen de vorm aannemen van beperkingen inzake het gebruik en de duur van deze overeenkomsten.  

Geen spoor daarvan in de supernota. Vooraleer de supernota-onderhandelaars de zwarte piet richting Europa schuiven: zowel het Verenigd Koninkrijk als de huidige Nederlandse regering, twee sterkhouders op dat vlak, pleiten onverbloemd voor de afschaffing van nulurencontracten.